Şık: “Sağlık zararına yol açmamak için sorgulayıcı gazetecilik gerekli”

Temel ve tematik habercilik atölyeleri düzenleyen Atölye BİA’nın “Gıda, Beslenme ve Sağlık Haberciliği Atölyesi”, gıda mühendisi ve akademisyen Dr. Bülent Şık eğitmenliğinde, 5-6 Kasım arasında Atölye BİA’da yapıldı.

Gıda, Beslenme ve Sağlık Haberciliği Atölyesi’nde iki gün boyunca;

• Gıda ve beslenme üzerine genel bilgiler: Gıda üretim-tüketim sürecine genel bir bakış, tarımsal üretimdeki sorunlar, ekoloji, agroekoloji, iklim krizi, biyolojik çeşitlilik, toksik kimyasal madde kirliliği, gıda adaletsizliği, çevresel ırkçılık, salgın hastalıklar, sosyal bir hak olarak beslenme, Türkiye’de gıda, beslenme ve sağlık alanında faaliyet gösteren kamu kurumları ve sorumlulukları konuları ele alındı.
• Gıda, beslenme ve sağlık arasındaki ilişkiler: Ekoloji, çevresel faktörler, etken ve neden ayrımı, bireysel ve kamusal meseleler, tercih ve alışkanlıklar, yoksulluk, çocuk sağlığı ve kamusal politikalar, tek sağlık yaklaşımı, gezegen sağlığı yaklaşımı başlıkları üzerine konuşuldu.

Atölyenin ilk gününde, Bülent Şık biyoçeşitliliği anlatarak başladı.

Şık, “Gıda üretim-tüketim sürecinde tarım ve gıdayı birlikte ele almamız gerekiyor. Tarım dediğimizde sadece bitkisel ürünler değil, diğer ürün ağlarını da kastediyoruz aslında” diyerek agroekolojiden bahsetti:

Agroeokoloji

“Agroekoloji, güvenilir ve besleyici gıdaların doğa-dostu yöntemlerle üretilip herkese ulaşabildiği bir gıda sistemine geçiş için uygulanabilir yollar sunan bir yaklaşım ve bir toplumsal hareket. Tarımda emeği yeniden düşünmek, tarımsal ekosistemlerle birlikte çalışmak, politikalar üretmek, tarımsal işletme düzeyinde ve kırsal alan bölge düzeyinde çeşitliliği korumak gerekiyor.

“Agreokolojiyi savunarak, çözümü de sunan haberler yapmalıyız. Bilgilendirici, uyarıcı haberler yapmalıyız. Çözüme değinmeyi unutmayın. Meselenin dolaştığı sorunları anlatmak çok önemli. Okur meseleyi okumakla kalmamalı, haberde okura çözüme de sunmalıyız. Yoksa toplumdaki çaresizlik hissini daha çok besleriz.”

Şık’ın anlatımlarından öne çıkan diğer noktalar şöyle:

“Kullandığımız çeşitli ürünler, toksik madde barındırıyor ve bunlar geri dönüştürülmesi mümkün olmayan ürünler. Bu ürünlerin depolandığını görüyoruz bazı yerlerde. Sonra bu depolanan yerlerde yangınlar çıkıyor. Ve bu yangın sonucunda depolanan toksik maddelerden havaya salınanlar, suya ve havaya karışıyor. Adana’daki çöp meselesi de buna örnek. Toksik atıklar, yaşam alanlarımıza bir şekilde bulaşıyor. Çare ise kamusal bir politika ve sistemle mümkün.

“Bireysel olarak yapabileceğimiz, politik bir yurttaş olarak öne çıkmaktır. Çocuklarımızın sağlığı elimizden gidiyor. Bu, Türkiye’de çok az konuşulan bir konu. Biz bu toksik kirliliklere maruziyeti kısa süreli ve günümüzdeymiş gibi düşünüyoruz. Ancak, bu bir süreç. Bizim sağlığımızı etkileyen her şey, bizden sonraki nesillere aktarılabiliyor. Çevresel ortamlardaki bozulmaların yol açtığı şeyler, bir sonra nesli daha çok etkiliyor.”

Medyadaki sorunlar

Atölyenin ikinci gününde ise, haberlerde yer alan sorunlar değerlendirildi. Gıda, beslenme ve sağlık odaklı habercilik uygulama çalışması yapıldı.

Şık’ın aktardığı sorunlar:

• Süreklilik sorunu: Sürekliliğe duyulan kesin inanç
• Haberlerde her şeyin iyi olacağı vurgusu ve hep böyle devam edeceğinin vurgusunun yapılması
• Yanlış bilgilendirme ve doğru olmayan kanaatler oluşturma, sağlık zararına yol açma. Uzmanlar, bilim insanları ve sosyal medya şöhretleri sorunlu bilgi paylaşabilir. Dolayısıyla bu noktada sorgulayıcı gazetecilik gerekiyor.
• Korku ve endişe yaratıp, pazar yaratma.
• Besin çeşitliliğinin değil de besin öğelerinin öneminin vurgulanması.
• Haberlerde öneri olarak ne yapılacağının yazılmasının gerekliliği.
• Bireysel tercihleri öne çıkarma veya bireysel olarak yapılması gerekenler vurgulama. Bireysel tercihler öne çıkarılıyor veya bireysel olarak yapılması gerekenler vurgulanıyor ancak toplumsal sorunlar arasında bağ kurulmuyor. Salgın ve Kanal İstanbul Projesi arasında bağlantıyı kuramamak gibi.
• Toplumsal sorunlar arasında bağ kurmamak.
• Belirsizlikleri dikkate almamak.
• Çözümlere işaret etmemek: Kamusal hayatı canlandırmayı odağa koyan bir bakış açısıyla gıda ve beslenme sorunlarına çözüm önerilerine yer verilmiyor. Kamusal hayatı canlandırmayı odağa koyan bir bakış açısıyla gıda ve beslenme sorunlarına çözüm önerilerine yer verilmiyor. Her zaman şart değil ama bu çözüm önerilerine yer vermek iyi olur, yapılsa iyi olur.

Atölye, soru-cevapların ardından sona erdi.