Kış kapıda, evsizler ne olacak?

“Kimseden bir şey beklemiyorum” diyor Ali A.. Soğuğun içe işlediği, yağmurun artmaya başladığı bir akşam saati. Ali A., belki de o gün yiyeceği tek öğün sıcak yemeği için İstanbul Kocamustafapaşa’daki Sokak Lambası Derneği önünde sırasını bekliyor.

Türkiye’de herkes kombileriyle, sobalarıyla kışa hazırlanıyorken, başlarının üzerinde damı olmayan, donarak ölmek ya da sel sularına kapılmak gibi riskleri olan evsizler veya sokakta yaşayanlar, bu kışı nasıl geçirecekler?

“Mecbur kalırsam giderim!”

Ali A., 40’lı yaşlarında. Gazetecilerle konuşmaya biraz isteksiz ancak konuşurken de tane tane anlatıyor. Düzgün bir dile ve diksiyona sahip. Yaklaşık 2,5 yıldır evsiz olduğunu söylüyor, “Ama son 1 senedir sokakta kalıyorum” diyor. Ali A., “Daha önceleri Taksim’de, kütüphanede kalıyordum. Sabaha kadar açık olan Yaşayan Kütüphane’ye uyumaya değil, kitap okumaya gidiyordum. Gündüz olunca, uyku kısmını da bir şekilde çözerdim. Şimdilerdeyse hastanelerin bekleme salonlarında kalıyorum” diye anlatıyor.

“Önümüzdeki günlerde iş bulabilmeyi umuyorum” diye başlayıp devam ediyor: “Mecbur kalırsam Kıraç’a (Esenyurt ilçesindeki misafirhane) giderim. Ama orası da çok kalabalık, daha önce gittim, kendimi rahat hissetmedim. Genelde her türlü insan kaldığı için, ben çok hijyenik bulmadım. Pandemi döneminde kalmıştım üstelik. Kalan insanların temizlik alışkanlığı yoktu.”

Kış aylarında yurttaşların evsizlerle nasıl dayanışma gösterebileceğini sorduğumuzda “Kimseden hiçbir beklentim yok. İnsan ancak kendi için bir şeyler yapabilir” diyor.

Yetkililer kışa hazır mı?

İstanbul’daki evsizlere dair hizmet üretmek ve çözümler bulmak, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Darülaceze Şube Müdürlüğü’nün sorumluluğunda.

İBB Darülaceze Şube Müdürlüğü’nün bianet’e verdiği bilgiye göre, İstanbul’da son iki yıldır kış aylarında toplamda 4,146 evsize hizmet verildi.

İBB Darülaceze Şube Müdürlüğü, “Evsizlere Kış Hizmeti” kapsamında, kış döneminde evsizlere geçici barınma hizmeti sağlıyor. Alo 153 Çözüm Merkezi’ne gelen ihbarlar değerlendirilerek, zabıta ekipleri tarafından evsizler, belediyenin tesislerine yerleştiriliyor. Misafirhanelerde ise beslenme, barınma, temel sağlık hizmetleri, kişisel bakım ve hijyen, giyim yardımı sunuluyor, memleketlerine gitmek isteyenlerin ulaşımları sağlanıyor.

İstanbul’da dört ayrı nokta

Hizmet verdikleri evsizlerin çoğunluğu erkek olmakla birlikte İBB, 22 Kasım 2022’de Kayışdağı’nda sadece kadınlar için 75 kişilik bir kadın misafirhanesi açtı. Yetkililer, yine aynı tarihten bari açık olan, Kıraç’taki erkek misafirhanesinin de 415 kişilik kapasitesi olduğu söyledi.

1 Aralık itibariyle açılan Bağcılar’daki otelde ise 90 evsiz erkek hizmet alıyorken, Fatih’te de sadece evsiz ailelerin konaklayacağı, 70 kişilik bir kontenjan oluşturuldu. Aileler, nisan sonuna kadar orada kalabilecekler.

“Evsizlere Kış Hizmeti” kapsamında evsizlere rızaları dahilinde hem fiziksel hem de ruhsal sağlık hizmeti verdiklerini söyleyen yetkililer, evsizlerin talep etmesi durumunda gerekli kurumlara yatışlarını da sağlıyor.

İBB Darülaceze Şube Müdürlüğü yetkilileri, İstanbul’da evsizlere yıl boyu hizmet sunabilecek merkez ve mobil hizmet araçlarına yönelik projeler üzerinde çalıştıklarını belirtiyorlar.

Sahada durum nasıl acaba?

Evsizlere dair yerel yönetimlerin çalışmaları devam ederken, sivil toplum örgütleri de sorunun çözümü için çalışıyor. İstanbul’daki dezavantajlı gruplar ve evsizlerle çalışan nadir STK’lardan biri Sokak Lambası Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği. 1 Eylül 2018’de kurulan dernek, İstanbul Kocamustafapaşa’da faaliyet gösteriyor.

“Neredeyse hazırız”

Sokak Lambası Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği Başkanı Serap Irmak, “Kışa hazırlıklarının büyük çoğunluğunun bittiğini, eksiklerini de tamamlama aşamasında olduklarını” söylüyor. Irmak, şöyle devam ediyor: “Elimizde montumuzun, botumuzun, battaniyemizin … tamamının bulunması demek, kışa hazır olmak. Biz de yüzde 60’nı tamamladık diyebilirim.”

Irmak, dezavantajlı kişiler ve sokakta yaşayanlar için her akşam sıcak yemek çıkarttıklarını anlatarak devam ediyor: “Tatil, bayram, haftasonu yok. Hep açığız, sıcak yemeği hiç aksatmıyoruz.” Irmak, yemek haricinde evsizlere battaniye, yorgan verebildiklerini, yağmurluk, bot, iç çamaşır, atkı, içlik gibi kalın kıyafetlerle de destek olduklarını belirtiyor.

Rakamlar gün geçtikçe artıyor

Irmak, “Bu yıl 700 kişiye ulaştık” diyor ve devam ediyor: “Rakamlar da gün geçtikçe artıyor. Bu kişilerin çoğu bizim bölgemizde yaşamıyor, ama kıyafet ihtiyacı olup da birbirinden duyarak gelen evsizler de çok. Kendi aralarında da sıkı bir iletişim var.”

Dernek olarak ayakta kalmak için ciddi bir mücadele verdilerini söyleyen Irmak, “Destek, sponsor, partner, halk diliyle herhangi dayımız, kollayanımız yok. Tamamen eş-dost, gönüllü, mahalleli dayanışmasından gelen maddi manevi desteklerle günü kurtarmaya çalışıyoruz” diyor.

Irmak, son bir yılda artan enflasyon ve ülkede yaşanan ekonomik krizin evsizlerin çoğalabileceğini endişesini aktarıyor: “Ekonomik krizi bu sene iyice hissettik. Bahar aylarıyla beraber, evsizliğin daha da artacağını düşünüyorum. Kiraların, faturaların bunca el yaktığı günlerde, insanlar kışı oldukları yerde geçirip yaza doğru sokakta yaşamaya başlayacaklar. Mecbur kalacaklar sanırım. Bunların içerisinde aileler de artacak. Ekonomik yükü kaldırmak iyice güçleşecek…”

Net bir veri yok

Türkiye’de sokakta yaşayanlar ile ilgili herhangi bir resmi veri yok. Ancak Saadet Partisi İstanbul İl Başkanı Abdullah Sevim’in 19 Ekim 2020’de kişisel sosyal medya hesabından yaptığı açıklamaya göre İstanbul’daki evsiz sayısı 10 bine yaklaştı. Sevim, evsizlerin Fatih, Beyoğlu, Kadıköy, Üsküdar, Beşiktaş ve Şişli’de yoğunlaştığını belirtiyor ve yedi maddelik de çözüm önerisi sunuyor.

“1.İlk olarak, tüm evsizler için belediyeler otellerde konaklama imkanı sağlasın.
2. Tüm evsizler için hızlıca rehabilitasyon programı uygulansın.
3. Kamu, evsizler için özel istihdam olanakları ve kotaları sağlasın.
4. Madde bağımlılığına karşı daha etkin mücadele verilsin.
5. Yeni vakaların önüne geçmek üzere, barınma evleri kurulsun.
6. Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile tüm belediyelerde Evsizler Birimi oluşturulsun.
7. Tüm evsizlere Hayat Kart verilsin, bu kart ile berber, hamam, aşevi, ulaşım, belli günlerde otel ve sağlık hizmetlerini evsizler ücretsiz alabilsin.”

Türkiye’de 70 bin evsiz 

Şevkat Der kurucusu ve gönüllüsü Hayrettin Bulan, 20 Ocak 2021’de yaptığı açıklamada İstanbul’da 7-10 bin arasında, Türkiye genelinde ise 70 bin evsiz olduğunu öne sürdü. Bulan, “Bu konuda net bir sayı yok, çünkü bir sayım yapılmadı. Türkiye’ye sığınmacıların da gelmesiyle, sayılar arttı. İstanbul’da kış aylarında belediye salonlarına alındıklarında, 3,500 sayısına ulaşılmıştı. Ancak, evsizlerin hepsi bu salonlara gelmiyor” dedi.

*Not: Kış boyunca sokakta gördüğünüz evsizler için 153’ü  arayarak, onların kışı daha rahat geçirmelerine destek sunabilirsiniz.

**Ali A.’nın ismi değiştirildi.