ÇEVBİR’den emek sömürüsü uyarısı

Yerli dijital platformlar, kanallar ve yabancı platformların çoğalmasıyla altyazı ve çeviri hizmetlerine yönelik ihtiyaç da arttı. Çevirmenler Meslek Birliği (ÇEVBİR) bu artıştan memnun. Ancak bu hizmetleri sağlayan aracı kurumların, çevirmenleri “ucuz işgücü” olarak gördüğünü vurgulamayı da ihmal etmiyorlar. Bu konuda bir açıklama yapan birlik, ekranlarda kalitesiz görülen çevirilerde altyazı ve seslendirme çevirmenlerinin uğradığı emek sömürüsünün rolü olduğuna dikkat çekiyor.

ÇEVBİR’e göre, çevirmenlerin 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında işlenme eser sahipliğinden doğan mali ve manevi hakları gasp ediliyor. Bilgi birikimi, araştırma ve yaratıcı emek gerektiren çeviri süreci, akıl almaz teslim tarihleriyle sıkıştırılıyor. Mesleğin bu şekilde değersizleştirilmesi, yetkin çevirmenlerin meslekten uzaklaşmasına neden oluyor.

“Sözleşme yapmaya yanaşmıyorlar”

Atölye BİA’ya bu konuda bilgi veren ÇEVBİR Yönetim Kurulu üyesi Aslı Takanay, “Dijital platformların çoğalmasıyla altyazı ve çeviri hizmetlerine ihtiyaç arttı ancak işveren ve hizmetleri yüklenen aracı kurumlar, genelde serbest/freelance çalışan çevirmenlere hak ettikleri ücretleri vermeyip makul çalışma şartlarıyla ilgili sözleşme yapmaya yanaşmıyor. Zaten sosyal güvencesi olmayan ve ucuz işgücü olarak görülen çevirmenler, aldıkları işleri kısa zamanlarda düşük ücretlerle tamamlamaya razı ediliyor” diyor.

Mesleğe yeni girenler için bir iş tanımı olmadığına da dikkat çeken Takanay, şunları söylüyor:

“Yeni başlayanlar geçici bir iş gözüyle baktıkları için önlerine konulan sözleşmeler konusunda da fikir ileri süremiyor. ÇEVBİR, mesleğe yeni başlayanlar da dahil olmak üzere tüm çevirmenlere yönelik asgari tarifeler oluşturdu. Altyazı ve seslendirme çevirmeni olarak iş yapmak isteyen meslektaşlarımızın uğradıkları haksızlıkları gidermek için onları bilgilendirirken, sistemlerini değiştirmeleri için işverenlere çağrıda bulunuyoruz. Etik ilkeler ışığında hem işverenlerin hem çevirmenlerin haklarını koruyan sözleşmeler hazırlayarak ilgili kurumlar ve kamuoyuyla sitemiz https://cevbir.org.tr/ üzerinden paylaşıyoruz. Tüm altyazı ve seslendirme çevirmenlerini, bir araya gelmeye, talepleri birlikte sahiplenmeye davet ediyoruz.

“Dijital platformlarla daha da büyüyen sektörde hakkaniyetli bir ücret dağılımı hem sektöre daha nitelikli işgücü kazandıracak, hem de dijital platformlarda ve TV kanallarında karşılaşılan çevirilerin kalitesini yükseltecek.”

“Beş sene önceki ücreti veriyorlar”

Başlarda çeviri stüdyolarında editörlük yapan, şu an freelance olarak altyazı-seslendirme çevirmeni olan, adını vermek istemeyen bir ÇEVBİR üyesi ise, uğradıkları haksızları şöyle anlatıyor:

“İşverenlerin sözleşmelerle yaptırdıkları çevirilerin başka bir yerde yayınlanması ya da altyazı için yapılan bir çevirinin seslendirme için de kullanılması gibi tüm telif haklarını almak istemeleri, hakkaniyetli değil. Bazı usulsüzlükler, çevirmenlerin adları esere konulmayarak kapatılmaya çalışılıyor. İzleyiciler, bir filmin sonunda çevirmenin adını görmediklerinde bir usulsüzlük olabileceğini düşünmeli. Bazı dijital platformlar bunlara dikkat ediyor ama bu uygulamanın genele yayılması lazım.

“Stüdyolar ya da çeviri büroları işleri almak için birbirleriyle yarışıyor ancak çevirmenlere işlerinin karşılığı olan ücretleri sağlamakta aynı çabayı göstermiyorlar. Şikâyetlere kulaklarını tıkıyorlar. Biraz da ‘Böyle gelmiş böyle gider’ anlayışıyla yapıyorlar bunu. Mevcut ekonomik koşullarda çevirmenlere beş sene önceki fiyatı vermeye çalışmak kabul edilebilir bir şey değil. Çevirmenler bir iş gününde 40 dakikalık bir altyazıyı bitirmek için uğraşıyor ama bilimsel çalışmalara göre yaklaşık bir saatlik yayının gerektiği gibi çevrilmesi için ortalama 36 saat (yaklaşık dört buçuk iş günü) gerekiyor. Seslendirme için bu süre biraz daha uzuyor.”

ÇEVBİR hakkında

ÇEVBİR, 1 Mayıs 2006’da kuruldu ve 1 Haziran 2006’da faaliyete geçti. 2009 yılındaki Olağanüstü Genel Kurul’da kabul edilen tüzük değişikliğiyle altyazı, seslendirme, tiyatro çevirisi yapanları da temsil etmeye başladı. Birliğin öncelikli amacı çevirmenlerin haklarını korumak, çeviri kalitesinin yükseltilmesi, yayıncılık piyasasında belli etik ilkelerin yerleştirilmesini sağlamak.