Atölye BİA’da ilk gün: Gazetecilik nedir?

Atölye BİA’nın düzenlediği, 5-9 Ekim arasındaki Temel Gazetecilik Atölyesi, farklı şehir ve üniversitelerden sekiz katılımcıyla bugün başladı.

Katılımın ücretsiz olduğu Temel Gazetecilik Atölyesi’nde beş gün boyunca, “Haberin ne olduğu ve nasıl yazıldığı, editöryal süreçlerin nasıl işlediği, hak odaklı haberciliğin ne olduğu, nasıl yapıldığı ve örneklerinin neler olduğunu, haber fotoğrafçılığı” konuşulacak.

TIKLAYIN – Atölye BİA Eğitim Videosu – Haber fotoğrafçılığı nedir?

TIKLAYIN – Atölye BİA Eğitim Videosu – Hak odaklı habercilik nedir?

Atölye katılımcıları, atölye boyunca hak temelli özel haberlerini de hazırlayacak. Özel haberlerini üretecek olan katılımcıların haber oluşturma süreçlerinin kolaylaştırıcılığını ise gazeteciler Ahmet Tulgar ve Rengin Arslan ile Atölye BİA Yerel Haber ve Ağ Koordinatörü Nazan Özcan yapacak.

Temel Gazetecilik Atölyesi’nin ilk gününde (bugün), gazeteci Sedat Yılmaz, siyaset felsefecisi Prof. Dr. Nilgün Toker,  Atölye BİA Yerel Haber ve Ağ Koordinatörü Nazan Özcan ile gazeteci Rengin Arslan ve bianet insan hakları editörü Ayça Söylemez bizlerleydi.

Gazetecilik nedir?

Tanışma oturumunu takiben, gazeteci Sedat Yılmaz “Gazeteciliğe Giriş” dersi verdi. Atölyeye online olarak bağlanan Yılmaz, şunları aktardı:

“Gazetecilik, bir bellek işidir, arşivdir. Süreklilik arz eder. Gazetecilik, kesintiyi kabul etmez. Kesintisiz sürmesi gereken bir meslektir. 24 saattir. Çünkü anı, güncel olanı yaşıyoruz.

“Bulunduğunuz coğrafya, gazeteciliğinizi belirleyen bir etkendir. Bu mesleği yapacaksanız, ‘neden gazetecilik’ sorusunu cevaplamanız gerekiyor. Bu soruya cevap verebilirseniz ancak bu mesleği sürdürebilirsiniz.”

Yılmaz, haber ve haberci kavramlarından, haber değerinden, haberin unsurlarından, editör-muhabir ilişkisinden de bahsetti. Yılmaz’ın gazeteciliğe ve gazetecilere dair değindiği diğer noktalar şöyle:

• Zamanın ruhuna uygun olan bir şeydir haber. Ona uygun üretilen ve işletilen, sunulan bir metindir. Haber olaydır ve yeni olandır. Kendisine has ve özgündür.
• Gazeteci fikir işçisidir. Gazeteci barıştan, haktan, adaletten, eşitlikten yana olmalıdır. Demokrasiyi korumalı, uzlaşmayı ve demokrasiyi büyütmelidir.
• Gazeteci yönetene karşı yönetilenin sesidir. Gazeteci ötekinin, ezilenin sesidir.
• Haberlere hak odaklı bakın. Evrensel değerlere sahip olun. Meslek arkadaşlarınızla da dayanışma içinde olun. Etik ilkelere uyun.
• Çevrenizi geliştirin. Kendinizi dar kalıplara koymayın. Yaratıcı olun. İşin temeli, meraktır. Çok soru sormalısınız.

Yılmaz’ın ardından atölyeye online olarak bağlanan Prof. Dr. Nilgün Toker, “Türkiye Okumaları” başlıklı bir sunum yaptı.

Türkiye’nin mevcut siyaset durumunun, Türkiye’de yaşanan hak ihlallerinin konuşulduğu atölyede Toker, haber-habercilik kavramı, gazetecinin görevi, olay-olgu üzerine tartışmalar yürüttü.

İhlali “kamusallaştırmak” gerek

Toker, “Medya bir haber ortamıdır. Burada bir ilişkisellik var. Tüm toplumsal örüntülerle ilişkili bir şeyden bahsediyoruz. Varlığı birbirine bağlı ögelerden bahsediyoruz. İşlevini de kamusal olarak tanımlıyoruz. Burada bir kamu kavramı var” diyerek, “Peki kamu nedir?” diye sordu. Katılımcılarla kamusal ve kamu kavramı üzerine konuşuldu.

Toker, şunları aktardı:

“Bir şeyi birilerine duyurmak istiyorsunuz. Bu bir ‘şey’, tercihleriniz doğrultusunda aslında ‘gerçektir’. Başkalarının bilmesine gerek duyduğunuz bir ‘gerçek’ var demektir. Gazeteci bu gerçeği sunmalıdır.

“Gazeteci için önemli olan haberin ne olduğudur ve arkadasındaki bilgi nedir sorularıdır. Muhabirin görevi bunlardır. Gazeteci doğru bilgiyi vermeli. Olaylarla olgusallık var mı yok mu, muhabir bunları araştırmalı. Muhabirin görevi olaya dair sorular sormaktır. Bir sorunuzun ve sorumluluğunuzun olması gerekiyor. Ayrıca zor sorularınız olmalı. Toplumsallığa dair fikriniz olmalı.

“Ahlaki sorumluluklar söz konusudur, yani herkes işine karşı sorumludur. Bu ülkede unutulan şey ise işimizin içerdiği sorumluluğu taşımaktır. Bu sorumluluk aynı zamanda kişinin ahlakıdır.

“‘Türkiye’de gazetecilik yok’ diyorlar bazen ama bu yanlış, Türkiye’de gazetecilik var ama gazeteciliğin yapılabileceği bir ortam yok. Medyanın varlığına dair bir tehdit var.

“İhlallere karşı mücadelede en önemli ayak, ihlalin görünür kılınmasıdır. Bu da ancak medya yoluyla görünür kılınıyor. Dolayısıyla ihlali ‘kamusallaştırmak’ gerekiyor. Medya, bir ihlali ortaklaştırmalı, herkesin derdi haline getirmeli.”

Muhabir hızlı olmalı

Öğleden sonraki oturumda Atölye BİA Yerel Haber ve Ağ Koordinatörü Nazan Özcan, “Editör ne ister, muhabir ne yapar?” başlıklı bir sunum yaptı.

Özcan, şunları aktardı:

“Muhabir, haberin temelidir. Haber ve muhabir birbiriyle örtüşür, birbirine sıkı sıkıya bağlıdır. Muhabirin görevi haberi toplamak, doğruluğunu kontrol etmek, kanıtlarını bulmak ve yazmaktır.

“Muhabirden hızlı olması da istenir. Gazeteci iyi araştırma yapmalı, tam taraflara iddialar varsa sormalı. Alanı gözlemlemeli, Alana dair geliştirmeleri takip etmeli.

“Muhabir editör ilişkisi gazetecilikte çok önemlidir. İkisi birbirini tamamlar. Muhabir editörünü eleştirebilir, editör de muhabiri eleştirebilir, ama eleştiri işin kendisiyle ilgilidir. Daha iyi olması için çabalamaktandır. Muhabir editörüne kulak vermelidir. Çünkü editör bir anlamda hafızadır.

“Gazetecilikte, haber yazarken Türkçeyi iyi kullanın. –de, -da’ları doğru ayırmalısınız. Temiz, herkesin anlayabildiği, eksiksiz bir haber yazmalısınız. Haberlerde sıfat kullanılmamalı.”

Özcan, editör- muhabir ilişkisinden bahsederek, editörün ve muhabirlerin görevlerinden, haber yazım süreçlerinden bahsetti.

Özcan’ın ardın gazeteci Rengin Arslan, kötü yazılmış haber örnekleri göstererek, katılımcılara haber yazarken dikkat edilmesi gereken noktaları aktardı.

Dava nasıl izlenir?

Atölye, öğleden sonra bianet insan hakları editörü Ayça Söylemez’in “dava izleme” oturumuyla devam etti.

Dava izlemeyi, iddianameden ve dava tutanaklarından haber yazmayı anlatan Söylemez, şunları aktardı:

“Dava izlemek, daha soruşturmanın açıldığı, varsa gözaltıların yapıldığı günden başlar. O gün duruşma salonu kapısında olmak, dava izlemenin ilk değil, son adımı. Gazeteci, bir davanın neden açıldığını, kimlere açıldığını, davanın gerekçesini bilmeli. Hukuki terimleri bilmeli.

“Yargılama, soruşturmanın ilk gününden itibaren başlar. Soruşturmanın açıldığı günden başlayan bu süreci, medyada da takip ettiğiniz gibi polis baskınlarıyla öğrenmiş oluyoruz. Savcı, gözaltı ve operasyon kararı veriyor. Polis baskınları, haberin en kolay ama en karmaşık kısmıdır.

“Soruşturmayla ilgili bilgi almak için avukatlara ulaşmak lazım. Soruşturma için gazetecilerin avukata ulaşması şimdi kolay. Eskiden daha zordu. Elimizde şüphelinin avukatları var, onlara sorarak sıcak bilgiyi onlardan alabiliriz. Yorum sormamalıyız, o sıcak anda yorum sormak, çok doğru bir şey değildir.

“İddianameye ulaşmak ve iddianameyi okumak çok önemli. Gazeteciler iddianameyi pek okumuyorlar. Şüpheli kim? Suçlamalar ne? Bunları iddianameyi okuyarak anlamalı ve net olarak yazmalısınız.

“Her gazeteci iddianameyi haber yapar. Ama gazeteciyi diğerlerinden bir tık öne çıkaracak olan, detaylardır. İddianameden detaylara bakarak, haberi farklı kılabilirsiniz.”

İddianamede neye dikkat edilmeli?

Söylemez, iddianamede dikkat edilmesi gerekenleri şöyle sıraladı:

• Şüpheliler
• Suçlamalar, suç tarihleri, iddianamenin tarihi
• Suçlamaların hangi delillere dayandığı, gerekçe
• Mağdurlar, şikayetçiler
• İddianame detayları: Tape’ler, şüphelilerin eylemleri, suçlamaların hangi eylemlere dayandığı
• Sonuç bölümü: Ne ceza isteniyor?

Söylemez, şöyle devam etti:

“Duruşmaları fiziken takip etmek, yargılamanın seyri hakkında da bilgi verir. Sadece belge üzerinden de yargılama haberi yapılabilir ancak duruşmalar takip ediliyorsa, hem mahkemenin tavrı hem de dosyanın gidişatı hakkında daha çok bilgiye sahip oluruz. Duruşma takibi sırasında, her şeyi not almak en sağlamıdır. Bazen önemli olduğunu o an anlamadığımız bir bilgi, haberin başlığını oluşturabilir. Duruşma sırasında ara kararların ya da sanık ifadelerinin ne anlama geldiğini, o esnada avukata danışabiliriz.

Söylemez, dava tutanaklarından haber yazarken dikkat edilmesi gereken noktaları aktardı, katılımcıların sorularını yanıtladı.

Atölye yarın hak odaklı habercilik, haber fotoğrafçılığı ve gazeteciler için dijital araçlar oturumuyla devam edecek.