“Millet kuyruğa sadece telefon için değil, ekmek için giriyor”

Türkiye’de vergiler ve kur sebebiyle çok pahalıya satılan cep telefonları ve teknolojik aletleri daha uygun fiyata alabilmek ya da 2023’te 6,091 TL’ye çıkacağı açıklanan harcı ödemeden telefonlarının IMEI kaydını yaptırmak isteyen birçok kişi, komşu ülkelere yöneldi. Irak ve İran’a geçmek isteyen yurttaşlar, Şırnak Silopi Habur Sınır Kapısında da uzun kuyruklar oluşturuyor.

Silopi Sınır Kapısı’nda konuştuğumuz, ismini vermek istemeyen bir yurttaş şöyle diyor:

“Yurtdışından telefon almak isteyenlerin talebi boşuna değil. Türkiye’de iki farklı vergi ödemesi var, üstüne bayi ücreti ekleniyor. Bu yüzden de insanlar yurtdışındaki telefonları tercih ediyorlar. Telefon fiyatları hafıza, model ve markaya göre değişiyor. Doların yükselmesi veya düşmesiyle beraber fiyatlarda değişimler de oluyor. Fakat Irak Dinarı ve Amerikan Doları arasında Türk Lirası kadar fark yok. Örneğin Irak’ta Xiaomi Redmi Note 11 Pro gibi bir telefonu 170 dolara alabiliyorsun. Yani 3 bin TL civarı. Türkiye’de ise bu telefon 8-9 bin TL arası değişiyor. Mesela Samsung Galaxy A12, orta bütçeli insanların tercih ettiği bir telefon. Irak’ta 145 -150 dolar arasında, yani 2 bin 700 TL gibi. Fakat Türkiye’de bu telefon 5 bin TL. Arada ciddi fark var.”

“Sadece telefon değil”

Son zamanlarda çok tartışma konusu olan iPhone fiyatları hakkında ise şunları anlatıyor:

“Yurtdışından bazı yeni iPhone modellerini alıp getirmek çok zor. Telefon kaydını yapmak gerekiyor. Bu gibi telefonların kayıt ücreti de başka modellere göre daha yüksek. Bunu pasaport üzerine yaptırabiliyorsun ve böylece IMEI kaydını oluşturabiliyorsun. Mesele son model Apple iPhone 14 Pro Max 512 GB hafızalı telefon, Türkiye’de 58 bin veya 60 bin TL’den başlıyor. Oysa Irak’ta 30 bin TL civarı. Kayıt ücreti olarak 2 bin 700 gibi bir ödeme yapılsa bile farkını koruyor. Bütçesi çok iyi olan biri bile bunu yurtdışında almayı tercih ediyor. Bu şekilde birçok telefon markasına ve fiyatına baktığımızda farkını görüyoruz. Sadece telefon değil televizyon, bilgisayar birçok teknolojik alet daha uygun oluyor.”

Gümrükte bekleyen bir yolcu, yoğunluğun “yeni yılda gelmesi düşünülen zamlardan” olduğunu ve insanların alışveriş için sınır ülkelerini tercih ettiğini aktarıyor: “Bu yüksek vergiler, vatandaşı dış ülkelerde alışverişe zorluyor.”

​​IMEI kayıt ücreti şu an 2.732 TL ancak 2023’te bu ücretin 6 bin 91 TL olacağı bekleniyor.  Pasaport ücretleri de 2022’de yüzde 36 artmıştı. Yeni yılda bu fiyatın ciddi anlamda artacağı tahmin ediliyor. Önceki yıllarda 15 TL olan yurtdışına çıkış harcı ise yine her sene değişiyor. 2021’de 50 TL olan yurtdışına çıkış harcı, 2022’de 150 TL’ye yükselmişti. 2023’te bu fiyatın TBMM’nin hazırladığı torba yasa teklifiyle birlikte, 300 TL’ye yükselmesi bekleniyor.

“Kuyruğa ekmek için giriyoruz”

Sınır kapısında bekleyenler sadece telefon ve elektronik alışverişi yapmak isteyenler değil. Irak’a gitgel yaparak “karıncalık” diye tanımlanan ticaretle geçimini sağlayan 26 yaşındaki Muhammed şöyle anlatıyor:

“Bu kuyruklar boşuna değil, her sene zamlar yapılıyor, millet bu kuyruğa sadece telefon için değil ekmek için, geçim için giriyor. Yıllardır bu yollarda gidip gelerek hayatımızı kazanıyoruz. Bize karınca diyorlar ama elimizde bir iş yok, biz de emek veriyoruz, karıncalar yazları çalışır, biz her mevsim bu yollardayız.”

Muhammed yıllar içindeki değişimi şöyle aktarıyor: “Eskiden Irak’tan Türkiye’ye ürün getirirken artık çoğu zaman Türkiye’den Irak’a da birçok gıda ürünü, kişisel bakım ve temizlik malzemesi getirip götürüyoruz, her şey bir anda değişiyor”.

Muhammed yurtdışı çıkış harcına gelen zamlara da tepkili: “Eskiden çok daha fazla gidip gelirdik ama şimdi öyle değil. Hem paranın değeri düştü hem de yol için benzin çok pahalı. Pula da 150 TL ödüyoruz, ayrı masraf, bu daha da artacak belli ki. Artık bu durumlar düzelsin.”

“Türkiye ucuz tatil merkezi oldu”

Gümrükteki bir başka yolcu ise yoğunluğun sebebini sadece telefon ve alışveriş için Irak ve İran’a geçmek isteyenlere değil, tatil yapmak için Türkiye’ye gelen Iraklılara bağlıyor. Türkiye’nin ucuz iş gücü ve ucuz tatil merkezi haline geldiğini savunan ismini vermek istemeyen yolcu, yılbaşı tatili için Türkiye’ye gelenlerin gümrük kapısındaki yoğunluğu artırdığını söylüyor: “Irak’tan Türkiye’ye gelenler sadece Şırnak ve çevre illerde kalmıyor. Şırnak Şerafettin Elçi Havalimanı’nda uçağa binerek diğer şehirlere gidip geziyorlar.”

“Keyfi muamele yapılıyor”

Irak’ta çalışan ve yeni yıl için Türkiye’ye gelen bir yolcu da kuyruklardan ve sistemin kötü işlemesinden şikayetçi: “Saatlerce yolda kaldım, keyfi muamele yapılıyor. Sınır kapısında birçok noktada tek tek aramaların yapılması ile kuyruklar daha da uzuyor. Önceden bu kadar fazla aramadan geçmiyorduk, son yapılan planlamadan sonra aramaları uzun süre yürüyerek geçmek zorunda kalıyoruz. Bunca saat bekletilerek hasta oluyoruz.”