Mevsimlik işçiler: “Hijyenden yoksun, eğitimden kopuk”
Manisa’nın Gölmarmara ilçesine her yıl Güneydoğu ve Doğu Anadolu illerinden gelen binlerce Kürt ve Arap mevsimlik tarım işçisinin yaşam koşulları, pandemide daha da zorlaştı.
Sebze tarımının yoğun olduğu Manisa’ya gelen mevsimlik tarım işçileri, Nisan ayından Ekim-Kasım aylarına kadar pek çok farklı yerde ve işte çalışıyor. Düşük ücretler en büyük sorunken, üzerine bir de barınma koşullarının zorluğu ekleniyor.
“Aldığımız ücretler emeğimizi karşılamıyor”
Manisa’ya Urfa Viranşehir’den gelen 23 yaşındaki tarım işçisi Mahmut’un da ilk şikayeti barınma:
“Çalıştığımız yerde yaşam şartlarından barınma, yiyecek ve içecek suya ulaşmamız kısıtlı. Tarlaya giderken bizi taşıyacak araçlar da güvenli değil. Çoğu zaman traktörle taşınıyoruz ve her tarafı açık olduğu için sabahları çok üşüyoruz. Hatta yere düşüp ölmemiz de olağan. Günde 7-8 saat çalışıyoruz fakat yasal güvencemiz olmadığı için bu 10-12 saate kadar çıkabiliyor. Buraya gelen her işçi yoksulluktan geliyor. Aldığımız ücretler emeğimizi tam karşılamıyor. Paranın çoğu memlekete gidiş geliş ücretine gidiyor zaten.”
Temiz suya ulaşmak bile sıkıntı
Genellikle Manisa’daki köy çıkışlarına yakın noktalarda kalan mevsimlik tarım işçileri ya çadırlarda ya da derme çatma kerpiç evlerde yaşıyorlar. Su ihtiyacını civardaki tarla başlarında konumlanan su sondajlarından karşılayan işçiler, temiz suya ulaşmakta zorlanıyorlar.
Manisa’da bir köy çıkışında çadırda kalan B.A işverenlerin kurdukları çadırlarda 4-5 yıldır kaldıklarını söylüyor:
“Şırnak’tan geldim. 4-5 yıldır buraya gidip geliyoruz zaten, çadırlar hep aynı çadırlar. Su ihtiyacımızı da etraftaki tarla başlarına kurulan su pompalarından karşılıyoruz ama çoğu zaman kumlu akıyor su. Çadırlarımız yazın pek soğuk olmuyor sadece sabaha karşı çok üşüyoruz. Sinek, böcek, yılan çok oluyor tabii. Bazen yanımızdaki tarlalar sulandığında çadırlarımızın altı ıslanabiliyor ve bu yüzden kuru yiyeceklerimiz küflenebiliyor.”
Kadınların yükü iki kat fazla
Ve elbette kadınlar ile çocuklar… Mevsimlik işlerin en ucuz emeği onlar. Kadınlar, bütün gün tarlada çalışmalarının yanında, kaldıkları yerde de “ev işleri”nin yükünü sırtlıyorlar. Buna rağmen aldıkları ücretler, erkeklerin çok altında. Ayrıca hijyenden yoksun şartlarda kalan kadınlarda enfeksiyonel rahatsızlıklar da sık sık görülebiliyor.
Manisa’ya Urfa’dan gelen R.T. 20 yaşında genç bir kadın. 5 yıldır Manisa’ya çalışmak için geliyor:
“Kaldıkları yerlerde en fazla ihtiyaç duydukları şey sıcak su. Hijyenden uzak şartlarda yaşamaya çalışıyoruz. Erkeklerle aynı şartlarda çalışıyoruz ve ayrıca eve dönünce ev işleri de bizi bekliyor, fakat aldığımız ücretler eşit değil, 10 lira gibi bir fark olabiliyor” diyor R.T.
Pandemi, koşulları ve sorunları daha da ağırlaştırmış.
Geçen yıl yaşadığı bir olayı hatırlatıyor R.T.:
“Pandeminin ilk aylarında Manisa’ya geldik. Yolda sürekli kimlik kontrolü ve ateş ölçme süreçlerinden geçerek geldik. Kaldığımız ev köy içindeydi ve diğer köylülerle evimiz yan yanaydı. Sürekli jandarmalar uğruyordu evimize ve ateş ölçümü yapılıyordu. Köylülerin camlarından bizi izlediklerini görüyordum, sanki virüslüymüşüz gibi.”
“Tarım işçisi belgeli” öğrenci
Ailesiyle birlikte Urfa Viranşehir’den gelen Melik ise daha 15 yaşında.
12 yaşında başlamış çalışmaya. Günde 8 saat tarlada ter döküyor ve üzerine uzaktan eğitim ile okuluna devam etmeye çalışıyor. Onun işle eğitim arasındaki yaşamı, Türkiye’de binlerce çocuğun kıstırıldığı yaşamı özetliyor:
3 yıldır bu işlerde çalışıyorum. Uzaktan eğitimde devamsızlık almamak için gelmeden önce mevsimlik tarım işçisi belgesi çıkarttım.
“Ama derslerim çok aksıyor. Kendi memleketimde olmayı ve derslere katılmayı çok isterdim. Bu yaşlarda arkadaşlarımla vakit geçirmek yerine bir yılımın yarısını başka yerlerde eğitimden uzak geçiriyorum.”
Yüzlerce çocuk eğitimden koptu
Bölgedeki tarım işçilerinin yaşadıkları zorlukları bianet’e anlatan Kalkınma Atölyesi’nin Manisa İli Sorumlusu İhsan İznebioğlu’nun da ilk dikkat çektiği konu, kadınlar ve erkekler arasındaki ücret farkı. Eşit bir ücret sistemine hiç rastlanmamış Manisa’da.
Diğer sorun da çocuk işçiliği. İznebioğlu, Manisa genelinde Kalkınma Atölyesi’nin 2019 yılında yaptığı saha araştırmasına göre, 26 geçici çadır yerleşiminde toplam 1.360 çocuğun olduğunu söylüyor: “Daha da önemlisi zorunlu eğitim çağındaki 6-14 yaş gurubunda ve 15-18 yaş grubunda 345 çocuk olmak üzere 989 çocuğun sadece 13’ü ilde eğitimine devam edebiliyor.”
Pandemi için de tedbirlerin alındığını, kamunun temizlik ve hijyen malzemeleri sağladığını, seyahat kısıtlamalarından dolayı mevsimlik işçilerin de sıkı denetime tabi tutulduğunu ifade eden İznebioğlu, “Çalışma ortamına seyahatlerinde fazla yolcu sayısı pandemi açısından risk taşıdığı için sık sık kontroller yapılıyor. Geçici çadır yerleşimlerinde de çadır sayısı çoğaltılıp, çadır başına konaklayan kişi sayısı azaltılmamakta” bilgisini verdi.
Eğitim-Sen Manisa Şube Başkanı İsmail Şener de Milli Eğitim Bakanlığı’nın Manisa’da çocuk işçilerin eğitimine yönelik herhangi bir faaliyeti bulunmadığını belirterek, “Mevsimlik tarım işçisi çocuklar artık MEB’in gündeminden tamamen çıkmış durumda” diyor.
“Camus’nün Veba kitabında 25. sayfadan öteye gidemedim”
S.Ö. 20 yaşında genç bir kadın. Yaklaşık 6 yıldır tarla işlerinde çalışıyor. Urfa’nın Viranşehir ilçesine bağlı bir köyden, Manisa’ya çalışmaya gelmiş. Aynı zamanda hemşirelik bölümü öğrencisi. Hem bir kadın, hem bir öğrenci, hem de bir mevsimlik işçi olarak hayatının nasıl geçtiğini anlatıyor:
“6 yıldır sürekli tarla işlerinde çalışıyorum. Bu işi hem bir öğrenci olarak harçlığımı biriktirmek, hem de aileme destek olmak için yapıyorum. Pandemi’den dolayı okullar uzaktan eğitime geçtiğinden dolayı ev ve tarla işleri arasında geçen basit bir hayatım var. Uzaktan eğitim desen çok kötü. Hemşirelik öğrencisi olduğum için uygulamalı dersler almak zorundayım ve ne yazık ki uzaktan olmuyor. Bulunduğun ortam kadınlar için çok zor ve toplumun kadınlar üzerinde sürekli bir baskısı var. Kadınlar kendilerine dayatılan rollerle belli kalıplara oturtulmaya çalışılıyor. Kadınlara kendi yollarını çizme imkanı verilmiyor. Bir kadın olarak doğru düzgün bir arkadaş ortamım yok; yabancılarla konuşmamız bile engelleniyor. Kendi memleketimde sokakta yürümem bile garip karşılanıyor zaten. Tarla işleri bedensel olarak çok yoruyor. Akşam kaldığımız yere dönünce yemek yapmaktan, çamaşır ve bulaşık yıkamaktan kendime vakit ayıramıyorum. 8 gündür Albert Camus’nün Veba kitabını okumaya çalışıyorum ve daha 25. sayfadan öteye gidemedim.”
221 bin çocuk tarım işçisi
2019 TÜİK Tarımsal İşletme İşgücü Ücret Yapısı anketine göre mevsimlik tarım işçilerinin ortalama günlük ücretleri 2019 yılında mevsimlik erkek işçilerin ücretleri yüzde 14,9 artış göstererek 94 TL olurken, kadın işçilerin günlük ücretleri ise yüzde 17,9 artışla 79 TL’ye çıktı.
2019 TÜİK Çocuk İşgücü Anketi sonuçlarına bakıldığında 5-17 yaş grubunda ekonomik faaliyette çalışan çocuk sayısı 720 bin. Bunun 221 bini ise tarım sektöründe çalışıyor.
İzmir Ege Üniversitesi Gazetecilik bölümü son sınıf öğrencisi. Manisa’da yaşıyor. Atölye BİA 12-26 Nisan 2021 “Temel Gazetecilik Atölyesi” katılımcısı.
