Beyoğlu’nun 187 yıllık yeni AVM’si: Narmanlı Han

İstiklal Caddesi’ne Tünel tarafından girdiğinizde, sol tarafta dış cephesiyle parlayan bir yapı karşılıyor artık bizi. Beyoğlu’nun yabancısı olmayanlara bile, “Buraya da AVM mi yapmışlar” şaşkınlığı yaşatan bu “yeni” yapı 187 yıllık Narmanlı Han.

Narmanlı, son yıllarda Beyoğlu’nda devam eden “dönüşüm”den nasibini alan son yapılardan. Bir kozmetik firmasına 2014 başında satılmasıyla başladı Narmanlı’daki “dönüşüm”. 2015’in nisan ayında hanın son sakini olan bekçi Miktat Şahin’in tahliye edilmesiyle, hanın girişi kapatıldı ve kapısına “özel mülktür, girmek tehlikeli ve yasaktır” tabelası asıldı.

İstanbul 2 Numaralı Bölge Koruma Kurulu restorasyon projesine onay verdi ve 2016’nın ilk günlerinde inşaat firması hanın avlusunda kurban keserek restorasyona başladı.

Ağaçlar kesildi, avlu betonla kaplandı

Geçen temmuz ayında biten inşaat çalışmalarından sonra bugün, avlusundaki mor salkımların ve akasya ağaçlarının kesildiği, avlunun tamamen betonla kaplandığı başka bir yapı var artık.

Muhcu: Restorasyon başarısız

Restorasyonun başladığı 2016’nın başından itibaren, Narmanlı Han’da yapılanların restorasyon değil, yeniden yapım olduğu, binanın özgün dokusunun bozulduğu ve aslına sadık kalınmadığı sık sık dile getirildi.

Restorasyon projesi ile ilgili sorularımızı yanıtlayan Mimarlar Odası Başkanı Eyüp Muhcu, İstanbul’un belleğinin bir parçası olarak yapının kimlik değerinin korunmadığını söyledi.

Muhcu, “Restorasyonun tarihi yapının toplumun kültürel gereksinmelerinin karşılanması, kendi dönemini yansıtması, toplumun kültürel yaşamını mekâna yansıtması bakımından başarısızlıkla sonuçlandığını söyleyebiliriz” dedi.

“Yeni bina algısı öne çıktı”

Restorasyon ile Narmanlı’nın yapıldığı dönemin tasarım, mimari ve teknoloji anlayışının yansıtılamadığını vurgulayan Muhcu, yeni bir bina görüntüsü ve algısının öne çıktığını söyledi:

“Mekan ticari fonksiyonlarla doldurulmuş, yapı avlusunda toprakla olan ilişki sonlandırılmış, arsanın bütününe yapılan ilave 2 bodrum katla bina büyütülerek “kar maksimizasyonu” elde edilmeye çalışılmıştır.

“Belleğimizdeki olaylarla ilişkisi bakımından ‘Anı Değeri’ yaşatılamamıştır. Toplumsallık ve sanat ilişkisi yok edilmiş ve tipik bir AVM kültürünün mekana yansımasının hayata geçirildiği gözlemlenmektedir.

“Özgün niteliğinin yaşatılması zaten bir hedef olarak konmayan yapının malzeme, tasarım ve kullanım kararları özgün niteliği ile bağdaşmamaktadır.”

“Yeni inşaat yapma anlayışı ile restorasyon yapılamaz”

Peki, Narmanlı Han gibi tarihi ve mimari özelliklerinin yanında kültürel değeri de olan yapılar nasıl korunmalı ve restorasyon nasıl olmalı?

Restorasyon sürecinin bir kişinin taşıyamayacağı ağır bir yük olduğunun Narmanlı Han özelinde bir kez daha ispatlandığını belirten Muhcu, kültürel varlıkların korunması, yaşatılması ve geleceğe taşınmasının bir program, uygun karar ve üretim modelleriyle gerçekleştirilebileceğini söylüyor.

“Tarihi eserin restorasyonunun toplumsal bellek ilişkisi içerisinde değerlendirilmesi ve aslına uygun restore edilmesi gerekirdi. Var olan taş ve ahşap malzemelerin sorunlarının ve hastalıklarının giderilmesinden sonra korumaya alınması sağlanmalıydı.

“Malzeme hastalıklarının giderilmesi ve onarımlarının yapılması bir dizi bilimsel işlemin yapılmasını gerektirir ve ciddi bir süreye ihtiyaç vardır.

“Hazır malzemeler kullanılarak ve alabildiğine hızlı üretimi esas alan yeni inşaat yapma anlayışı ile restorasyon yapılamayacağını bütün koruma ve restorasyon uzmanları bilirler.

“Yapının niteliğine bağlı olarak restorasyon süreci tanımlanmalı ve üretim modeli oluşturulmalıdır. İlgili uzmanlıklardan oluşan bir Danışma Kurulu’na gereksinim vardır. Restoratör ne kadar deneyimli olursa olsun iş paylaşımı, uzmanlıkların üretim sürecindeki katılımı ve denetimi gibi katılımcı modellerle ürünün niteliği güvenceye alınabilir.

“Aksi halde Narmanlı Han’da olduğu gibi kişisel tasarruflarla tarihi binanın fiziksel başkalaşması ve mekanın ruhunu kaybetmesi ile sonuçlanan bir ‘fikri iflas’ gerçekleşebilir. Kent bu nedenle önemli kimlik değerini kaybederken, Narmanlı Han üzerinden toplumsal bellek yitimi somutlaşmıştır.”

“Yapının tarihsel kimliği izole edildi”

Restorasyon sonrası dikkat çeken diğer bir husus da binanın dış cephe rengiydi. Narmanlı yeni yüzüyle hem bulunduğu İstiklal Caddesi’ndeki diğer binalardan ayrılıyor hem de 137 yıllık bir yapıdan çok yeni bir bina görüntüsü veriyor.

Mimarlar Odası Başkanı Eyüp Muhcu, doğal taş ve ahşap malzemelerin korunması yerine yapının tarihsel kimliğini izole eden bir anlayışla boyanmasının koruma anlayışı çerçevesinde değerlendirilemeyeceğini söyledi.

Mağaza ve restoranlar yeni sahiplerini bekliyor

Narmanlı Han’ı değerli kılan, tarihi ve mimari özellikleri kadar yaşanmışlıklar. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur romanını yazdığı ve hayatının bir bölümünü geçirdiği, Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun şiirlerini yazdığı, ressam Aliye Berger’in resimlerini yaptığı atölyesine mekan olmuş bir kültür varlığıydı Narmanlı Han.

Özgün dokusunu kaybeden, Beyoğlu’nun yeni AVM’si Narmanlı şimdi kiralık 7 mağaza ve 2 restoranı ile yeni sahiplerini bekliyor.